Uniwersytet Ludowy w Nowych Sadach

1. MISJA UNIWERSYTETU LUDOWEGO W NOWYCH SADACH

Idea powstania pierwszego Uniwersytetu Ludowego w powiecie przemyskim zrodziła się w wyniku wieloletniej obserwacji tego typu placówek i świadomości, jak istotną rolę odgrywają w edukacji dorosłych, konsolidacji wsi i tworzeniu wspólnoty. Te przemyślenia, jak również przychylność otoczenia i diagnoza potrzeb upewniły nas, że warto powołać Uniwersytet Ludowy w Nowych Sadach (ULNS).

ULNS rozpoczął fazę przedwstępną 17 września 2021 roku od wydarzenia nazwanego „Opowieści znad Wiaru”, które adresowane było do mieszkańców okolicznych wsi. Spotkanie zgromadziło 120 osób i było dużym sukcesem organizacyjnym, a jednocześnie potwierdziło ogromną potrzebę stworzenia miejsca konsolidującego mieszkańców Gminy Fredropol, w której nie ma domu kultury i żadnej innej placówki kulturalnej.

Będzie to adaptacja do warunków polskiej wsi Podkarpacia koncepcji Mikołaja Grundtviga poprzez stworzenie kompaktowego wiejskiego uniwersytetu ludowego dla ośmioosobowych grup uczestników kursów, którzy w jednym miejscu będą mogli uczyć się, mieszkać, spożywać posiłki, odpoczywać i pracować twórczo. Przełoży się to na tworzenie wspólnoty między uczestnikami i nauczycielami, opartej na głębokich relacjach międzyludzkich w dobie rozpadu więzi społecznych i współczesnych wyzwań związanych z ekologią i rewolucją cyfrową. W ULNS kształcić się będą mogły osoby dorosłe, nieposiadające kwalifikacji, lecz chcące rozwinąć umiejętności w obszarach opartych na tradycji ludowej dziedzictwa materialnego i niematerialnego Pogórza Przemyskiego.

2. RELACJE Z UCZESTNIKAMI I UNIWERSYTECKA WSPÓLNOTA

Osoba, która skontaktuje się z ULNS i będzie zarejestrowana jako uczestnik, otrzyma stały odstęp do informacji o wydarzeniach i projektach uniwersytetu poprzez otrzymywanie email`a, a wiec będzie w kręgu przyjaciół i sympatyków. Rektor ULNS oraz kadra będą spełniać funkcje gospodarzy, a nie dyrekcji w porządku hierarchicznym. Będą zatem przyjmować uczestników jako gości miejsca. Z tego wypływają kluczowe konsekwencje relacyjne, oparte o pedagogikę wspólnoty i tworzenie więzi międzyludzkich.

W czasie kursów stacjonarnych zarówno uczestnicy jak i kadra nauczycielska będą wspólnie spożywać posiłki, co jest praktyką grundtvigiańską budującą wspólnotowość. W trakcie trwania zajęć na zakończenie dnia będzie przeprowadzana ewaluacja on-going, polegająca na dyskusji o tym, co się danego dnia wydarzyło. Takie wieczorne spotkania również mają grudtvigiańską podstawę, która ma za zadanie weryfikację potrzeb uczestników, a tym samym ich rzeczywisty wpływ na program.

3. EDUKACJA W ZAKRESIE MAGII LUDOWEJ KARPAT, KURSY DZIEDZICTWA MATERIALNEGO I NIEMATERIALNEGO

Edukacja w zakresie magii Karpat to główny obszar zainteresowania dr Olgi Solarz prezes Zarządu Fundacja Magia Karpat, która jest wybitną specjalistką w tej dziedzinie. Odbiorcami szkoleń i kursów są: mieszkańcy wsi z regionu przemyskiego, mieszkańcy miast, chcący poznać dziedzictwo materialne, studenci etnologii, antropologii kulturowej, regionaliści, przewodnicy.

Obszary tematyczne:

Mit kosmogoniczny, jako podstawa kształtowania się ludowej wizji świata.
Pojęcie czasu i przestrzeni. Pojęcie „centrum”.
Drzewo życia: jego znaczenie i różne przedstawienia w kulturze materialnej oraz jego obraz w ludowych zaklęciach magicznych;
Wierzenia związane z budownictwem ludowym;
Magia w obrzędach rodzinnych oraz cyklu agrarnym;
Zwyczaje rodzinne: narodzinowe, weselne i pogrzebowe.

4. PROGRAM SZKOLENIOWY „SERCEM I DŁUTEM”

Szkolenia praktyczne w zakresie syncerki łączące podstawowe techniki wykonywania ornamentów na drewnie z tradycją ludową z elementami magii z terenów Podkarpacia i pogranicza polsko-ukraińskiego.

Program jest adresowany do mieszkańców powiaty przemyskiego oraz ukraińskich uchodźców.

Obszary tematyczne:

Magia ornamentu, ludowa wizja świata, koncepcja czasu i przestrzeni w ludowej wizji świata;
Tradycje ludowe związane z wyborem miejsca i przygotowaniem drewna do budowy domu;
Magiczne przekonania o drzewach i magiczne rytuały w czasie budowy domu.
Symbolika ornamentu w wiejskim budownictwie drewnianym.

5. PROGRAM SZKOLENIOWY W ZAKRESIE TRADYCYJNEGO BUDOWNICTWA LUDOWEGO NA PODKARPACIU I DAWNYCH TECHNIK CIESIELSKICH

Szkolenia praktyczne w zakresie ciesielki obejmujące podstawowe techniki ciesielskie związane z rozkładaniem i składanie starego drewnianego budynku.

Program jest adresowany do mieszkańców powiaty przemyskiego oraz ukraińskich uchodźców.

Obszary tematyczne:

Ludową wizję świata w budownictwie drewnianym;
Tradycje ludowe związane z wyborem miejsca i przygotowaniem drewna do budowy domu;
Magiczne przekonania o drzewach i magiczne rytuały w czasie budowy domu;
Symbolikę ornamentu w wiejskim budownictwie drewnianym;
Recykling dawnych materiałów, jako metoda proekologiczna;
Przegląd podstawowych i pomocniczych narzędzi i ich zastosowania w pracach ciesielskich;
Zasady użytkowania narzędzie ciesielskich (młotek, dłuto, kątomierz, pion, kątownik, elektronarzędzia: wiertarka, zakrętarka udarowa, strug, pilarka elektryczna, piła szablasta;
Tradycyjne metody i umiejętności ręcznej obróbki drewna, stosowane na Pogórzu Przemyskim (cięcie, szlifowanie, struganie, heblowanie);
Rozkładanie starego drewnianego budynku o konstrukcji zrębowej, znakowanie elementów domu drewnianego o konstrukcji zrębowej;
Podstawy trasowania elementów konstrukcji. Nauka czytania dokumentacji technicznej. Zasady posługiwania się przyrządami pomiarowymi: miarką i kątomierzem ciesielskim;
Trasowanie podstawowych elementów konstrukcji więźby dachowej: krokwi, kulawki, krokwi koszowej i krokwi narożnej na podstawie rysunków warsztatowych.

6. EDUKACJA W ZAKRESIE PLANOWANIE PROJEKTÓW

Program edukacyjny w zakresie planowania projektów wypływa z doświadczeń zawodowych Piotra Pawliszcze, wiceprezesa Zarządu Fundacji, który od trzech dekad stosuje metodologię projektową, w której odwołuje się do ekonometrycznych technik planowania (czytaj więcej www.pracowaniaswot.pl).

Program edukacyjny w zakresie planowania projektów adresowany jest do mieszkańców wsi, przedstawicieli samorządów lokalnych na Podkarpaciu oraz przedsiębiorców.

Uczestnik nauczy się kluczowych zasad planowania projektu ze szczególnym uwzględnieniem technik opracowywania wniosków o dotacje:

Rozumieć, rozpoznawać i porządkować kluczowe słowa języka projektowego.
Pisać tekst wniosku z wykorzystaniem zapisu: wskaźnik+ źródło wiedzy o wskaźniku.
Stosować praktyczne techniki konstruowania projektu (matryca logiczna projektu).
Wykorzystywać analizę SWOT opartą o algebrę macierzową jako kluczowe narzędzie diagnostyczne w projekcie

Uczestnicy szkolenia poznają główne etapy opracowania projektu europejskiego, począwszy od analizy potrzeb beneficjentów ostatecznych kończąc na edycji wniosku w generatorze.

Uczestnicy będą mogli samodzielnie przećwiczyć techniki planowania projektu w zakresie budżetowania oraz konstruowanie tekstu wniosku.

Obszary tematyczne:

Podstawowe zasady metodologii zarządzania projektem europejskim PCM (Project Cycle Management).
Kluczowe pojęcia w projekcie europejskim – (beneficjentðpotrzebaðwkładðproces ðproduktðrezultatðcel).
Badanie potrzeb beneficjentów ostatecznych w projekcie (badania liściowe i jakościowe).
Macierzowa analiza SWOT – kluczowe narzędzie diagnozy w projekcie.
Określanie działań w projekcie przy wykorzystaniu wskaźników.
Budowanie struktury projektu (technika Schmidta).
Opracowanie harmonogramu projektu (schemat Gantta).
Określanie celów projektu: 1. cele szczegółowe. 2. cel długofalowy. Wykorzystanie techniki SMART
Kwalifikowalność wydatków w funduszach unijnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny+ (EFS+).
Budżetowanie projektu edukacyjnego oraz inwestycyjnego z wykorzystaniem skoroszytów programu EXCEL.

7. CYFROWE ARCHIWUM AUDIO-VIDEO DZIEDZICTWA MATERIALNEGO POGÓRZA PRZEMYSKIEGO

Celem archiwum cyfrowego jest badanie i dokumentowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego Pogórza Przemyskiego, a tym samym wspieranie jego rozwoju.

Udokumentujemy i zarchiwizujemy obrzędowość gminy Fredropol poprzez zapis audio-video. Stworzymy w ten sposób bazę plików, z którego będą mogli korzystać wszyscy zainteresowani tradycją regionu. Do tej pory nikt nie rejestrował dziedzictwa niematerialnego Pogórza Przemyskiego, a więc jego folkloru, wierzeń, obrzędowości, elementów medycyny i weterynarii ludowej. Są to ślady pamięci, które bezpowrotnie zanikają wraz z umieraniem najstarszych mieszkańców, tych, którzy pamiętając czasy powojenne, kultywowali zwyczaje swoich przodków. Dokumentowanie i archiwizowanie tych tradycji jest koniecznością i jest to przysłowiowy „ostatni dzwonek”, by zdążyć je zapisać. W tej edycji chcemy skupić się na „Obrzędach”, a wiec zapisać rozmowy z najstarszymi wybranymi osobami o takim zakresie tematycznym:

Ciąża, narodziny i chrzest;
Zaręczyny i wesele;
Pieśni pogrzebowe na terenie Pogórza Przemyskiego;
Przebieg obrzędu pogrzebowego na terenie Trójcy Przenajświętszej w Sierakoścach, Matki Bożej Królowej Polski w Huwnikach oraz Świętego Tomasza Apostoła w Rybotyczach;

Wierzenia związane ze śmiercią, pogrzebem i życiem pozagrobowym na terenie Pogórza Przemyskiego.

8. KADRA UNIWERSYTETU LUDOWEGO W NOWYCH SADACH

dr OLGA SOLARZ – fundatorka Fundacji Magia Karpat i prezes Zarządu Fundacji, koordynująca akcje ‘Pomoc dla Ukrainy” oraz działania edukacyjne związane magia ludowa Karpat.

Antropolożka, badaczka dziedzictwa materialnego i niematerialnego pogranicza polsko-ukraińskiego, redaktorka 5 książek o dziedzictwie materialnym polsko-ukraińskiego pogranicza, przez 8 lat członek zarządu Stowarzyszenia Magurycz, w ramach którego pracowała przy ponad 50 projektach związanych z zachowaniem dziedzictwa materialnego, w tym inwentaryzacyjnych na polskich cmentarzach w Tbilisi, Bośni i Hercegowinie oraz w Ukrainie. Przez 14 lat wykładowczyni w PWSW w Przemyślu, posiadająca duży dorobek dydaktyczny i naukowy (ponad 50 artykułów naukowych); od grudnia 2020 roku prowadzi ceniony blog Magia Ludowa Karpat, popularyzujący kulturę materialną i niematerialną Karpat.

PIOTR PAWLISZCZE – wiceprezes Zarządu Fundacji Magia Karpat, koordynujący działania edukacyjne związane z planowaniem projektów oraz prowadzenie cyfrowego archiwum audio-video dziedzictwa materialnego pogórza przemyskiego w ramach Uniwersytetu Ludowego w Nowych Sadach.

Autor filmów dokumentalnych i edukacyjnych oraz ekspert w zakresie planowania projektów. Posiada długie doświadczenie (od 1993 roku) w zakresie planowania projektów z wykorzystaniem metodologii europejskiej PCM oraz elementów algebry macierzowej zastosowanej w analizę SWOT. W Latach 2006-2010 wykładowca metodologii planowania projektów na Wydziale Zarządzania Politechniki Gdańskiej. Współautor raportu dla Narodowego Instytutu Wolności „Uniwersytety ludowe – identyfikacja kluczowych obszarów problemowych”. Autor i koordynator projektów m.in.: I Forum Inicjatyw Pozarządowych w Gdańsku 1994 r), Ośrodek Informacji Mniejszości Narodowych (1994-1995, w ramach dotacji z USAID), współautor wniosku finansowanego z programu wspólnotowego UE Socrates Grudntvig „Uniwersyet Ludowy – szkoła dla życia” 2005 r (w ramach Kaszubskiego Uniwersytetu Ludowego), autor wniosku oraz ewaluator wewnętrzny projektu badawczego na Politechnice Gdańskiej „Euro 2012 – badania przedsiębiorców”. Autor scenariuszy i reżyser programów telewizyjnych dla TVP związanych z tematyką europejską oraz planowania projektu (serial aktorski „Stefa pisze projekt”-26 odcinków, debaty telewizyjne „Europa To Tu” – 12 odcinków). Autor filmów dokumentalnych na temat ruchu uniwersytetów ludowych w Danii, Niemczech i Szwecji.

JACEK WYDRZYŃSKI – członek Rady Fundacji Magia Karpat, absolwent Uniwersytet Rzemiosła Artystycznego w Woli Sękowej, koordynuje działania związane z edukacja w zakresie snycerki, ciesielstwa oraz obróbki wikliny w ramach Uniwersytetu Ludowego w Nowych Sadach.

MIROSŁAW ORŁOWSKI, koordynuje działania związane z edukacja w zakresie snycerki, ciesielstwa oraz obróbki wikliny oraz prowadzenie cyfrowego archiwum audio-video dziedzictwa materialnego pogórza przemyskiego w ramach Uniwersytetu Ludowego w Nowych Sadach, absolwent Uniwersytet Rzemiosła Artystycznego w Woli Sękowej.

ANTONI PILCH – muzyk, lutnista, absolwent Royal Collage of Music. W latach 1993-2021 Prezes Fundacji Lutnia Staropolska, zrealizował
dwadzieścia projektów międzynarodowych w ramach programu „Akademia Tradycji”, mających za zadanie integrację środowisk
artystycznych krajów Europy Środkowowschodniej w oparciu o dziedzictwo i tradycje Rzeczpospolitej Wielu Narodów. Badacz i odtwórca zapisów nutowych Pogórza Przemyskiego Oskara Kolberga.

9. WSPÓŁPRACA

Współpracujemy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi, sołectwami, oraz instytucjami, w tym:

Sołectwo Nowe Sady;
Urząd Gminy Fredropol;
Kaszubski Uniwersytet Ludowy w Wieżycy;
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie;
Związek Ukraińców w Polsce;
Gminny Ośrodek Kultury we wsi Gać;
Koło Gospodyń Wiejskich „Kwiat Jabłoni” z Nowych Sadów;
Koło Gospodyń Wiejskich Nowosiółki Dydyńskie;
Parafię Trójcy Przenajświętszej w Sierakoścach;
Parafię Matki Bożej Królowej Polski w Huwnikach;
Zespół Szkół w Huwnikach.